Η ψυχοθεραπεία αποτελεί έναν εφαρμοσμένο κλάδο της επιστήμης της ψυχολογίας. Οι βάσεις της είναι η επιστημονική θεωρία και έρευνα γύρω από το πώς ένας άνθρωπος αναπτύσσεται νοητικά, συναισθηματικά και κοινωνικά, πώς διαμορφώνεται η προσωπικότητά του, και ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη συμπεριφορά του. Από αυτή τη θεωρητική βάση προκύπτουν οι μέθοδοι παρέμβασης που χρησιμοποιούνται κατά την ψυχοθεραπευτική πράξη, οι οποίες έχουν μελετηθεί περαιτέρω μέσα από την κλινική έρευνα και έχουν αξιολογηθεί ως προς τη δυνατότητά τους να επιφέρουν θετικές αλλαγές σε διάφορα επίπεδα της ψυχολογικής λειτουργίας ενός ανθρώπου.

​

Η ψυχοθεραπεία είναι ένα σύνολο από συστηματοποιημένες μεθόδους και τεχνικές που έχουν στη διάθεσή τους οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας για να αξιολογούν, να ερμηνεύουν και να παρεμβαίνουν θεραπευτικά στις διαταραχές της ψυχικής υγείας και της συναισθηματικής ευεξίας που μπορεί να παρουσιάζουν οι άνθρωποι σε διάφορες φάσεις της ζωής τους. Πέρα όμως από την αντιμετώπιση συγκεκριμένων διαταραχών ή συμπτωμάτων, η ψυχοθεραπεία μπορεί να αποβλέπει και στην ευρύτερη προσωπική ανάπτυξη και ενδυνάμωση ενός ατόμου, ώστε αυτό να είναι σε θέση να απολαμβάνει τις κοινωνικές, οικογενειακές και ερωτικές του σχέσεις, να αντλεί ικανοποίηση από την εργασία και το επάγγελμά του, και να αξιοποιεί δημιουργικά και ευχάριστα τον προσωπικό του χρόνο.

​

Η ψυχοθεραπεία δεν είναι μια ενιαία μέθοδος που εφαρμόζουν όλοι οι θεραπευτές/ριες με τον ίδιο τρόπο. Όπως και σε όλες τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, έτσι και κατά την ιστορική διαδρομή της ψυχοθεραπείας έχουν αναπτυχθεί διάφορες φιλοσοφικές και επιστημολογικές κατευθύνσεις, καθεμία εκ των οποίων εστιάζει σε διαφορετικές παραμέτρους της ανθρώπινης προσωπικότητας και συμπεριφοράς και χρησιμοποιεί διαφορετικά μοντέλα κατανόησης και παρέμβασης. Οι τέσσερις κυριότερες «σχολές ψυχοθεραπείας», δηλαδή αυτές με την ευρύτερη αποδοχή και την πιο μακρά παράδοση επιστημονικής έρευνας και κλινικής εφαρμογής, είναι η γνωστική – συμπεριφορική, η ψυχοδυναμική ή ψυχαναλυτική, η συστημική και η ανθρωποκεντρική.