Η γνωστική θεραπεία αναπτύχθηκε από τον Aaron T. Beck τη δεκαετία του 1960 στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και ως σήμερα θεωρείται η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μορφή ψυχοθεραπείας. Η συγκεκριμένη προσέγγιση είναι δημοφιλής και διαδεδομένη διότι είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε ένα ευρύ φάσμα ψυχικών διαταραχών. Είναι προσανατολισμένη στην επίλυση προβλημάτων, είναι δομημένη, συνεργατική και συνήθως μικρής διάρκειας θεραπεία. Δίνει έμφαση στην πρόληψη της υποτροπής με σκοπό να βοηθήσει τους θεραπευόμενους να αποφύγουν ή να μειώσουν τη συχνότητα και τη βαρύτητα μελλοντικών νοσηρών επεισοδίων. 

​

Η γνωστική θεραπεία αναπτύχθηκε με στόχο την επίλυση των τρεχόντων προβλημάτων και την τροποποίηση του δυσλειτουργικού τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς (Beck, 1964). Το γνωστικό μοντέλο προτείνει ότι οι διαστρεβλωμένες ή δυσλειτουργικές σκέψεις (οι οποίες επηρεάζουν τη διάθεση και τη συμπεριφορά του ατόμου) είναι κοινές σε όλα τα ψυχολογικά προβλήματα. Η ρεαλιστική αξιολόγηση και η τροποποίηση των σκέψεων αυτών έχουν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της διάθεσης και της συμπεριφοράς. Η σταθερή βελτίωση προκύπτει από την τροποποίηση των υποκείμενων δυσλειτουργικών πεποιθήσεων του θεραπευόμενου.

​

Η μοναδικότητα της γνωστικής - συμπεριφορικής θεραπείας έγκειται στο ότι είναι ένα σύστημα ψυχοθεραπείας το οποίο βασίζεται σε μια ολοκληρωμένη θεωρία για την προσωπικότητα και την ψυχοπαθολογία σε συνδυασμό με σημαντικές εμπειρικές αποδείξεις. Η γνωστική - συμπεριφορική θεραπεία είναι μια καλά προσδιορισμένη θεραπεία με ευρύ πεδίο εφαρμογών, που υποστηρίζεται επίσης από εμπειρικά δεδομένα.

​

Η γνωστική - συμπεριφορική θεραπεία έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε περιπτώσεις:

• Κατάθλιψης

• Άγχους και φοβίας

• Δυσκολιών στις σχέσεις

• Ενίσχυσης αυτοεκτίμησης

• Διατροφικών προβλημάτων

• Ζητήματα επαγγελματικού προσανατολισμού

• Διαχείριση του πόνου

• Πένθος, απώλεια